Deel 60: Werken voor SABIC in Riyadh/Saudi Arabia

Week: 14 – 23 september

Thema: Uit-het-leven-gegrepen

Bij de vorige aflevering was ik vanwege drukte wat eerder; deze keer om diezelfde reden wat later. Vandaag, 23 september, is het ”National Day” (Alijaum Alwatany); een vrije dag waarop de eenwording van het Kingdom wordt herdacht. Dat geeft even ruimte alvorens vanavond, voor de derde keer deze maand, op weg te gaan naar Jubail waar een interessante bijeenkomt op de agenda staat over de follow up binnen Manufacturing van het “Medewerkertevredenheidsonderzoek”.

In de afleveringen 57 en 58 heb ik iets verteld over culturele verschillen tussen Nederland en het Kingdom. Ook deze week wil ik daar nog even bij stilstaan, met twee “uit-het-leven-gegrepen” voorbeelden. Het ene heeft betrekking op “omgaan met hiërarchie”; het andere op “de rol van de vrouw”.

Er is een fundamenteel verschil tussen de Nederlandse en Saudische samenleving aangaande “omgaan met hiërarchie”. De afstand in de relatie tussen ouder en kind; leraar en student; manager en medewerker is in het Kingdom wezenlijk groter dan in Nederland. In de Westerse samenleving is de relatie in het algemeen meer gelijkwaardig; terwijl in Saudia sprake is van een grote afstand. Enkele kenmerken van dit groot verschil zijn:
• Wijze van communiceren is vaak gebiedend en top down
• Omgekeerd is het taalgebruik vaker onderdanig
• Minder machtigen wachten vaak met iets te doen; vragen toestemming of bevestiging
• Weerwoord wordt sporadisch gegeven

Zoals gezegd, deze week was ik getuige van een voorbeeld; waarbij enerzijds sprake is van “ontzag voor hiërarchie” en anderzijds religie als hefboom wordt gebruikt om zaken gedaan te krijgen.

De eerste week van oktober is “Hajj”; wat betekent dat de komende weken zo’n twee miljoen (!) pelgrims op weg gaan naar Mekka. Vanuit het secretariaat van de EVP Manufacturing zijn op de donderdag voorafgaande aan de Hajj-week, een aantal afspraken gepland met de EVP; Corporate HR; Presidents en HR collega’s van enkele affiliates. Als er vanuit het secretariaat van de EVP een bespreking wordt gepland, moet alles wijken en wijkt normaliter ook alles. Agenda’s worden aangepast; conferentieruimtes geconfisqueerd en van enige oppositie vanwege mogelijke agenda-technische problemen is geen sprake. Top down wordt verordonneerd wanneer en waar een bespreking is. Zou menige secretaresse in Sittard; Geleen of Bergen op Zoom jaloers zijn op het gemak waarmee dit gebeurd? Geen passen en meten; geen opmerkingen als “kan niet; lukt niet”; gewoon even “prikken”.

Het lijkt erop dat ook deze keer dit ritueel weer wordt gevolgd. Na enkele dagen komt er echter een voorzichtig signaal in de richting van Corporate HR; dus niet rechtstreeks naar de EVP; dat enkele Presidents en HR-collega’s niet aanwezig kunnen zijn vanwege hun reis naar Mekka. De afspraak wordt dus ter discussie gesteld, maar kennelijk is een rechtstreeks verzoek te direct en wordt de bal via HR gespeeld. Waar wij in Nederland wellicht zouden zeggen: “Maak je verzoek maar kenbaar aan de EVP”, neemt de HR Directeur de taak over en gaat met hem in gesprek. Aanvankelijk lijkt hij niet zo gevoelig voor het argument, maar wellicht is het signaal inmiddels ook via nadere kanalen op zijn bureau terecht gekomen en komt er een alternatief: “verschuiving van besprekingen naar het weekend; zaterdag 20 september”. Vrijdagen zijn onbespreekbaar, omdat deze dag echt “heilig” is. Hoewel ik me kan voorstellen dat ook hierover wordt gemord; binnen Corporate HR in elk geval wel; wordt het zonder verdere oppositie geaccepteerd en iedereen is op z’n vrije dag aanwezig.

Regels zijn in onze cultuur vaker een reden om de hiërarchie te trotseren; niet zo verrassend dat religieuze verplichtingen hier ook worden gebruikt om iets gedaan te krijgen, maar de omzichtige wijze waarop het gebeurt maakt het proces interessant.

Het tweede voorbeeld speelt zich af op een terras in “Old Riyadh” nabij het “Chop Chop Square”; een van de meest conservatieve plekken in het Kingdom.

Na de “Global Legal Meeting” zijn Betsy; Jurgen; Marco en Sjoerd een dag blijven “hangen”, om nog wat meer van de sfeer in Riyadh te proeven en enkele souvenirs te scoren.
Bij aankomst op het “Chop Chop Square” zoeken we een plekje op een van de weinige terrasjes in Riyadh, echter op het moment dat we willen plaatsnemen, verwijst een ober ons naar “het-terras-om-de-hoek”. De aanwezigheid van Betsy verplicht ons om een bankje te zoeken in de family sectie, maar dat blijkt geen straf te zijn.

Vier koffie drinkende, gesluierde Saudische dames, maken meteen van de gelegenheid gebruik en vragen nieuwsgierig waar deze vier heren met dame vandaan komen. In Saudia horen vrouwen mannen niet in het openbaar aan te spreken. Dus als vier gesluierde dames spontaan vragen gaan stellen, op een van de meest conservatieve plekken in het Kingdom, veroorzaakt dat toch een kleine schrikreactie en ook wat onzekerheid. Wat gaat de omgeving doen als je zichtbaar reageert? Laat men het gebeuren of niet?
De eerste vraag is neutraal en gaat over onze herkomst. “Hollandia?” In de richting van Betsy roept dat, vanwege haar Indonesische achtergrond, toch wat vragende blikken op. Vervolgens volgen de vragen elkaar in snel tempo op; worden directer en op enig moment bijna van een bijna Privé-achtig gehalte. “Who is your husband?” “None of them!” “Why are you here without your husband?” “How many children do you have?” Is het gedrag van deze dames een voorbeeldje van schuivende panelen? Een tikkeltje change? Betsy besluit het wat discreter aan te pakken en schuift een tafeltje op; terwijl de heren netjes op hun plekje blijven. Dat zou immers wel eens te veel fun kunnen worden.

Nadat de dames Betsy verder hebben geïnterviewd over de reden van haar verblijf; haar werk; verdiensten en een tikkeltje religie, vervolgen we onze weg. Dat het “Chop Chop Square” een gevaarlijke omgeving is, ervaart Marco letterlijk aan den lijve als hij in een goot trapt en geluk heeft dat hij geen letsel oploopt. Wellicht had hij toen al de blik gericht op een jonge Riyadhse puber in een Nederlands XI-tal shirt. De uitnodiging om met enkele van zijn vrienden een balletje te trappen, wordt door de Riyadhse politie in de kiem gesmoord. Ook dat zou wat te veel fun kunnen worden.

Dan maar op souvenirjacht. Als we bij een “veiling” uitkomen, maakt Jurgen kennelijk de indruk het meest geïnteresseerd te zijn in een antieke Philips radio en wordt uitgenodigd om plaats te nemen in de kring. De veilingmeester heeft een uitstekend oog voor de situatie en schakelt meteen: “Only 200 Riyals”. Jurgen is echter niet te vermurwen. Even dreigt er nog een “bribery issue” te ontstaan als Jurgen en Marco beiden een flesje water krijgen aangeboden, maar de juristen blijken onkreukbaar en de Philips radio wacht nog steeds op een koper.
Geen mini-interland; geen antieke Hollandse radio’s; wel enkele souvenirs. Voor Sjoerd een zorgvuldig uitgezochte abaya; voor Marco een dolk-achter-glas-voor-op-kantoor en voor Betsy “Arabische frutseltjes”. Het grootste souvenir is wellicht de vriendelijke; uitnodigende en nieuwsgierige indrukken welke de Saudies deze middag op Betsy; Jurgen; Marco en Sjoerd hebben gemaakt. Collega’s nogmaals dank voor jullie bezoek en tot ziens in “Zitterd”.

Feiten-van-de-week:
• Temperatuur begint te zakken; op sommige dagen wordt de 40 graden niet meer aangetikt.
• Nu graag even een week of drie geduld, vanwege drukke werkzaamheden aan het eind van deze maand en een korte vakantie begin oktober. Half oktober ben ik terug.