Deel 58: Werken voor SABIC in Riyadh/Saudi Arabia

Week: 31 augustus - 7 september

Thema: Individueel vs. Collectief


In aflevering 57 heb ik Wil beloofd om terug te komen op zijn vraag wat de positie van ouderen en gehandicapten is. In deze aflevering zal ik iets vertellen over hun opvang; want het voert te ver om in te gaan op hun financiële positie; ziektekosten; eventuele te betalen premies e.d. Wil, ik hoop dat het verhaal een beetje tegemoet komt aan je vraag. Om de context goed te begrijpen, zoem ik eerst even in op belangrijk cultureel verschil tussen Nederland en Saudi Arabia; namelijk “Individualisme vs. Collectivisme”.

Het kenmerk van een individualistische samenleving is dat onderlinge banden tussen personen ongedwongen zijn. Men wordt geacht voor zichzelf te zorgen en de naaste familie. De Nederlandse samenleving heeft op het punt van “Individualisme” een hoge score.
In de collectivistische samenleving zijn personen vanaf hun geboorte opgenomen in hechte groepen waar men levenslang voor elkaar zorgt in ruil voor loyaliteit. Saudi Arabia scoort hoogt op “Collectivisme”. De oorsprong hiervan ligt in de “tribes”. Grote, gesloten groepen, vaak met sterke familiebanden, welke met name in de periode dat er nog geen sprake was van één staat, delen van het land domineerden.

Nog enkele kenmerken van een “Collectivistische Samenleving”:
• Collectief belang gaat boven individueel belang
• Privéleven is ondergeschikt aan groeps- / familieleven
• Meningen worden bepaald door de groep
• Bewaren van harmonie en vermijden van directe confrontaties
• “Neen zeggen” wordt dus zelden gebruikt (= confrontatie)
• Blijvende bescherming van de familie in ruil voor loyaliteit
• Verhouding werkgever – werknemer is een morele band; ontslag is niet snel aan de orde
• Relaties gaan voor de taak en keuzes worden daardoor beïnvloed
Met dank wederom aan Prof. Geert Hofstede en zijn boek: “Allemaal Andersdenkenden”.

Als je het bovenstaande rijtje overziet zal het geen bevreemding wekken dat bij de opvang c.q. verzorging van ouderen; gehandicapten en zieken een sterk beroep wordt gedaan op het familiegevoel.
Zorg is in onze maatschappij voor een belangrijk deel geprofessionaliseerd middels verpleeghuizen; thuiszorg; instellingen voor lichamelijk en geestelijk gehandicapten en centra voor psychiatrie. In de Saudische maatschappij kent men deze voorzieningen niet of slechts op zeer beperkte schaal. Deze zorg wordt voor een belangrijk deel ingevuld door families, waarbij er vanuit de samenleving een grote druk is om aan deze verplichting te voldoen. Niet tegemoet komen aan dit verwachtingspatroon, kan leiden tot behoorlijke verstoorde relaties met de omgeving.

Men kent vier niveaus van opvang:
1. Binnen de eigen familie
2. Zorg aan huis
3. Zorg in huis
4. Instelling

Als een ouder alleen komt te staan of als beide ouders niet meer zelfstandig kunnen wonen, neemt de familie deze in huis. Vader en/of moeder gaan bij de oudste zoon wonen of, als daar niet de vereiste faciliteiten zijn, bij degene die daar wel over beschikt. Het omgekeerde gebeurt ook; namelijk dat een van de kinderen, eventueel met gezin, bij de ouder(s) gaat wonen. Alleen wonende ouderen schijnt niet veel voor te komen en als dat wel het geval is, voelen kinderen de verplichting om elk weekend op bezoek te gaan. Niet voor een uurtje, maar meestal twee dagen; ook als er een afstand van honderden kilometers moet worden overbrugd.
Men erkent dat het niet altijd eenvoudig is om samen met de ouders in een huis te wonen, maar het wordt gezien als een verplichting van de kinderen en omdat het respect voor ouders diep in het DNA van deze samenleving zit, zal de partner normaliter niet protesteren.
Om te voorkomen dat ouders vereenzamen, kan het ook gebeuren dat het huis wordt opgedeeld en een pasgetrouwd paar gaat inwonen. Anderzijds wellicht ook enigszins door omstandigheden gedwongen, want vanwege tekorten aan woonruimte is het ook in het Kingdom voor starters op de woningmarkt lastig. Geen idee wat de oorzaak daarvan is, in elk geval niet het gebrek aan te bebouwen ruimte.

Primair wordt de zorg dus binnen families geregeld; als het te specialistisch wordt, komt er met enige regelmaat een verpleegkundige aan huis en als het echt niet anders kan, komt er de “klok-rond” (24 / 7) hulp in huis. Betrokkene heeft dan vaak een eigen kamer in het huis en is stand by. Ik hoorde zelfs een voorbeeld dat deze persoon ook meegaat op vakanties.
De laatste optie; bij hoge uitzondering; is dat men opvang regelt in een instelling, dat kan voor een gehandicapte of langdurig zieke, als er echt geen enkele andere mogelijkheid is of als er gevaar is voor eigen leven en/of de omgeving.

In SABIC ben ik inmiddels regelmatig situaties tegen gekomen dat medewerkers vanwege “zorgtaken voor ouders” om overplaatsing vragen. Je ziet voorbeelden dat men vraagt om te verhuizen van Yanbu naar Riyadh (afstand zo’n 1000 kilometer) of van Riyadh naar Jubail (ruim 400 kilometer). Het gaat dan niet alleen om verhuizing met het gezin naar een ander deel van het land, maar vaak ook om het aanvaarden van een andere functie. Zo ken ik een receptionist in het HQ die zijn baan als operator in Yanbu opgaf om voor zijn ouders in Riyadh te gaan zorgen.

In een gesprek over dit thema, stelde iemand mij de vraag “What is the opinion of the older people to live in such houses in your country?” Met andere woorden “je neemt je ouders toch binnen de familie op en laat ze toch niet alleen wonen”. Tja, dat was toch even een confrontatie met mezelf in een collectivistische samenleving.
De uitleg dat onze maatschappij toch anders in elkaar zit; met werkende ouders; met andere familiebanden; met andere wederzijdse verwachtingen tussen ouders en kinderen; met partners die hierover wel een stem hebben; dat zoveel verschillende generaties binnen gezinnen ook tot veel (generatie-)conflicten kan leiden en dat, heel simpel, onze huizen er vaak niet op zijn ingericht; wekt verbazing en wordt niet echt begrepen. De wijze waarop onze samenlevingen zijn georganiseerd verschillen zeer; met elkaar hierover in gesprek gaan is waardevol; geeft voldoening en stemt bovendien tot nadenken.

Feiten-van-de-week:
• Deze week is de “SABIC 2025 Strategy” gepresenteerd “all over the world” op hetzelfde moment. Een hele happening. Ger Peerboom en zijn crew zorgden voor een uitstekend kunststukje. Congratulations! Ger kan nu weer rustig slapen.
• De komende weken zal het mogelijk wat rustiger zijn op deze site, want van de resterende 16 werkdagen; 23 september is een vrije dag vanwege “National Day”; verblijf ik er 10 in Jubail. Nadien zal ik het luchtruim tussen Riyadh en Dammam wel kennen, want helaas zijn de bijeenkomsten niet aaneengesloten en moet er 4 keer op en neer worden gevlogen. Vervolgens is de 1e week van oktober de “Eid-week” en dat betekent een weekje vakantie. Veel Saudi’s maken zich op om die week naar Mekka te reizen.
• Volgende week volgt het eerste gesprek over de repatriëring!